C Vitamini - Askorbik Asit

C vitamini eksikliğinde çok bilinen bir hastalık tablosu olan "Skorbüt" oluşur. C vitamini ince barsaklardan kolaylıkla emilir, organizmada, başta böbrek üstü bezieri olmak üzere birçok doku ve organlarda yoğun olarak bulunur. Böbrek üstü bezi korteksinden sonra, sırasıyla beyin, pankreas, dalak, timus, böbrek, karaciğer ve kalp C vitamininden zengin organlardır, kaslarda ve göz merceğinde de oldukça boldur. Askorbik asit idrarla atılır. C vitamini vücuttaki bütün hücrelerde yaygın olarak bulunan bir vitamindir. Eksikliğinde önde gelen bozukluk destek dokusunun ve hücreler arası harç görevi gören maddenin yapımında görülür. Kılcal damarları döşeyen bazal membran ve damarların iç yüzünü döşeyen endotel hücrelerini birbirine bağlayan harç maddesi kusurlu olur. Kıkırdak, kemik ve dişteki dentin yapımı bozulur. Çünkü, osteoblastlar ve kondroblastların üretip döşediği ve başlıca ara madde ile kollajenden oluşan ve daha sonra üzerine kirecin oturacağı, matriks kusurludur. Bu kusurlu matriks üzerine kireç oturamayınca kemiğin kalsiyumu azalır kemik demineralize olur.

Taze meyve ve taze meyve suları en zengin C vitamini kaynağıdır. Yeşil yapraklı sebzeler de oldukça bol bulunur. Taze sebze, iyice kaynatılmış, oksijenini yitirmiş suya birden atılarak haşlanırsa C vitaminin % 50'si korunmuş olur. Buna karşılık suya konulup birlikte ısıtılarak kaynatılırsa kayıp daha da fazladır. Patetes kızartılırken birden kızgın yağa atılırsa kayıp nisbeten az olur. Karaciğer iyi C vitamini kaynağıdır. C vitamini et de çok değildir.

C vitaminin hafif eksikliğinde skorbüt'ün bilinen belirtileri ortaya çıkmadan aylarca önce halsizlik, kemik ağrıları, enfeksiyonlara eğilim olabilir. Skorbüt belirtileri deride peteşi ve ekimoz tarzında kanarnalar, dış etlerinde şişme ve kanarna, idrarda ve mide barsak kanalında kanamalar (hematemez ve melana) dır. Kemiklerin büyümesi durur. Kemik mineralini yitirir, osteoporoz ortaya çıkar. Kendi kendine kırıklar olabilir. Hipokrom mikrositer bir anemi sıklıkla görülür. Bunun nedeni demir emiliminin azalması ve kanarnaların olmasıdır. Skorbüt acil tedaviyi gerektirir. Çünkü ani ölümler olabilir. Oldukça seyrek görülmektedir. Skorbüt oluştuktan sonra tedavisi için günde 4 defa 250 mg C vitaminin ağızdan verilmesi yeterlidir. Bu arada hastanın diyeti de düzenlenir.

Folik Asit

Folik Asit; Suda eriyen, kristalize, sarı renkli, bir maddedir. Folik asit karaciğerde, böbrekte, yeşil yaraklı sebzelerde, bakterilerde ve turunçgillerde bol miktarda bulunur. Pişirme sırasında büyük kısmı inaktive olur. Gebelikte ihtiyaç çok artar. Genelolarak günde hiç olmazsa bir öğün taze sebze ve meyve ye mekle folik asit eksikliği önlenebilir. Eksikliğinde megaloblastik anemi gelişir. Antiepileptik ilaçlar, oral kontraseptifler, baktrim vs. ilaç kullanımı folik asit eksikilği yapabilir. Kemik iliğinde megaloblastlar ve dev miyelositler görülür. Periferik kanda normokrom ve makrositer anemi bulunur. Lökosit ve trombosit sayısı normal veya azalmış olabilir. Folik asit yetersizliği nedeniyle DNA sentezi de bozulmuştur. FoHk asit eksikliğine bağlı megaloblastik aneminin tedavisinde 5-10 mg'lık folik asit tabletleri vermek yeterlidir. Bu arada tedaviye demir katmak da yerinde olur.

Pantotenik Asit

Pantotenik asit adını doğada çok yaygın bulunmasından almıştır. Karaciğer, böbrek, yumurta sarısı, mayalar, buğday, kepek ve bazı sebzeler önemli kaynaklardır. Şeker, tereyağı, makarna, margarin, alkollü içecekler, kolalı içecekler ve gazozda yoktur. İnsan ve inek sütün de de yeterli miktarlarda olduğu için bebekler de rahatça alabilir.